BASARI ASAMALARI

Başarı hedeflenen bir şeye ulaşmak demektir. Yani hedefimize ulaştığımız zaman başarılı oluruz. Deneyimsel tasarıma göre başarı öğrenmektir. Başka bir deyişle deneyimsel tasarımda tesadüfî başarı olmaz, başarı öğrenilir.

Bazı insanlar başarılı olmayı farkında olmadan öğrenirken bazı insanlar da yine farkında olmadan başarısız olmayı öğrenirler. Başarısız olmayı öğrenen insanlar ne kadar çok çalışırlarsa çalışsınlar başarılı olamazlar. Deneyimsel tasarımda öğrenme doğuştan başlar ve her hedefin, her öğrenmenin farklı zorlukları vardır. Ancak hepsinin aşaması aynıdır.
Her canlı sürekli olarak öğrenmeyi yaşamaktadır. Öğrenme tamamlandığında başarıya ulaşılmış demektir. İnsanlar başarmazlar başarmayı öğrenirler. Genelde başarı aşamalarının pek farkında olmayız. Farkında olanlar, bunun hayatlarında bir strateji olduğunu bilirler. Aslında bu stratejileri doğduğunuz andan itibaren hayatınızın birçok alanında zaten kullandınız. Sadece farkındalık yoktu. Bu başarı aşamaları, hayatın her anında farkında olmadan geçtiğimiz aşamalardır. Aşamaları öğrendikten sonra başardığınız ya da yarıda bıraktığınız işlerin hangi aşamalarda olduğunu fark edeceksiniz. En önemlisi de başarısız olduğunuzu değil, sadece sonuçlara sahip olduğunuzu göreceksiniz.

CAHİLLİK ( BİLİNÇSİZ – YETERSİZ ) AŞAMASI:
Bu aşamada konuyu bilmez ve bilmediğinizin farkında değilsinizdir. Cahillik aşamasındayken bütüne baktığınız için detayı görmezsiniz. Bu aşamada kişi her şeyi hafife alma eğilimindedir. Etrafımızda da gözlemlersek cahillik aşamasında birçok kişiyle karşılaşırsınız. Örneğin futbol müsabakasında teknik direktörün oluşturduğu kadroyu eleştirenlere rastlamışsınızdır. Bu eleştiriyi yapan belki de hayatında hiç futbol oynamamıştır. Ya da gittiğiniz bir sergide resimlere bakarken daha iyisini sizin de yapabileceğiniz geçmiştir içinizden. Hiçbir eğitiminiz olmamasına rağmen. Karlı havada arabasını kaydıran kişiye müdahale edersiniz “ O araba öyle mi kaldırılır ?” Ya da yediğiniz yemeği siz daha iyi yapabileceğinizi düşünürsünüz. Cahillik aşaması başarı aşamaları içerisinde hata olmayan tek aşamadır. Çünkü bu aşamada herhangi bir karar yoktur. Karar verdiğiniz ve işi bilmediğinizi kabul ettiğiniz zaman bir üst aşamaya geçersiniz.

ÇIRAKLIK ( BİLİNÇLİ – YETERSİZ ) AŞAMASI:
Çıraklık aşamasında artık bir hedefimiz vardır Ancak yetersiz olduğumuzu biliriz. Çıraklık aşamasında en çok zamanı, en çok emeği harcarız. Oysa alınan sonuçlar hep en azdadır. Çıraklık aşamasında önemli olan acıya karşı sabır ve azimdir. İnsan ne kadar çok sabırsız davranırsa o kadar çabuk vazgeçer. Hayat sizin sabrınızı sınar. Örneğin karnınız acıktı. Yemek yapmayı bilmiyorsunuz ancak aç kalmamak için bir yemek yapmanız gerekiyor. En kolay olanı da menemen olsa gerek. Bir bilene menemen yapmayı öğrenmek istediğinizi söylediğinizde cahillik aşamasından çıraklığa geçersiniz. Bilen anlatır, gösterir. Siz yapmaya başladığınızda bilinciniz aşırı açıktır. Defalarca yapmayı denersiniz ama daha önce yedikleriniz gibi olmaz. Evet, sıkılıp bırakabilir ve “Ben bunu yapamıyorum” da diyebilirsiniz. Ya da araba kullanmaya başladığınız dönemi bir düşünün. Yola çıktığınızda aynaları kontrol etmek, hangi vitese ne zaman geçeceğinizi hesaplamak ve genellikle arabayı stop ettirmek. Ustanın yaptığı kolay gibi görünür ama yapmaya kalktığınızda bir türlü olmaz.
Çıraklık aşamasında “En çok işi biz yapıyoruz ama parayı onlar götürüyor” tuzağına da düşebilirsiniz. Çünkü sonuçların minimum düzeyde alındığı süreçtir. Bu yüzden bu süreç komplekse giren insanların vazgeçebileceği bir süreçtir.
Çıraklık aşamasında bol hata ve bol yorgunluk vardır. Çıraklık süreci tam bir teslimiyet olması gereken süreçtir.
Çıraklık aşamasında yapaylık sürecini de yaşarsınız. Kimse her şeyi bilerek doğmaz. Doğduktan sonra öğrenmeye başlar. Öğrenmeye başladığı anda ise bilmediği konularla ilgili yapay davranışlar sergiler. Dansa ilk başladığınız zaman, ilk bisiklet kullanmaya başladığınız zaman davranışlarınız hep yapaydır. Ancak yapılacak pratikler sonrasında davranışı doğal hale getiririz.
Çıraklık sürecinde ilerleyebilmek için öğrenmeye ihtiyaç vardır. Bu aşamada kişinin kendi fikrine ihtiyacı yoktur. Fikir beyan etmemelidir. İyi ve olumlu süreçte mutlaka acı olduğu bilincinde olunursa süreç daha kolay tamamlanacaktır.
İyi çıraklar iyi usta olurlar. Bu aşamada kendinize hedefiniz doğrultusunda bir rol model belirlemelisiniz.
Çıraklığını yaşamadığınız hiçbir şey kalıcı olmaz. Esnek olunduğuz ve acıya - hazza karşı sabır gösterdiğiniz takdirde bir üst aşamaya geçebilirsiniz.

KALFALIK ( BİLİNÇLİ – YETERLİ ) AŞAMASI:
Kalfalık aşamasında artık yaptığımız işin bilincinde ve yeterliyizdir. Bilinçli olduğumuz içinde işi nasıl yaptığımızı bildiğimiz için yorgunluk, emek ve hata azalmış olur. Harcadığınız emek kadar sonuç almaya başlarsınız. Menemen örneğine dönersek artık her istediğinizde menemen yapabilir ve aradığınız lezzeti bulabilirsiniz. Araba örneğinde, artık arabayı stop ettirmiyorsunuzdur. Çünkü artık arabayı nasıl kullandığınızı biliyorsunuzdur.
Kalfalık sürecinin tehlikeli boyutu hazza karşı sabırlı olmaktır. Çünkü alınan ilk başarı kalıcı değildir. Deneyimsel tasarımda başarı istikrarlı olmalıdır. Çünkü böbürlenmeye başladığınız zaman kaybetmeye de başlarsınız. Çünkü davranış henüz kalıcı hale gelmemiştir. Kalfalık aşamasında pratik yapmaya devam etmelisiniz.

USTALIK ( BİLİNÇSİZ – YETERLİ ) AŞAMASI:
Ustalık aşamasında en az zaman, en az gayret sarf edilen ve en fazla sonuç alınan aşamadır. Ancak bu aşamada bilinç yoktur. Davranış artık otomatikleşmiştir. Artık arabaya bindiğinizde “Kontağı açmalıyım”, “Vitesi bire almalıyım” demezsiniz. Farkında olmadan kontağı açar, aynı zamanda araba kullanırken başka şeyler de yaparsınız. Menemen yaparken içine başka şeyler ekleyebilir, yaratıcılığınızı kullanabilirsiniz. Hatta menemen yaparken nasıl yaptığınızı düşünmez, onunla beraber başka yemekleri de aynı anda yaparsınız. Ustalık boyutunda yaratıcılık da gelişir. Artık araba kullanırken artistik hareketler yapar, menemenin içine türlü baharatlar ekleyebilir, kendi yaratıcılığınızı kullanabilirsiniz. Ustalık aşamasında sistem vardır. Kişilerin yönetiminden sistemin yönetimine geçen süreçtir. Ustalık aşamasında iken de hata yapabilirsiniz. Hata sadece değişim ve gelişimin olmadığı yerde yoktur. Bir şey devinim kazanmadan yanına başka bir hedef koyarsanız konsantrasyonunuzu kaybeder ve başarısız olursunuz. Dolayısı ile bir işte ustalaşmadan yeni bir hedef belirlememelisiniz.

Başarının aşamalarını bilirseniz hayatı deşifre edebilirsiniz, vazgeçmezsiniz ve başarısız olmazsınız. Yeni şeyler öğrenmeye açıksınızdır. Başarı aşamalarını bilen kişi kimseyi küçümsemez ve varsa rakibinin hangi aşamada olduğunu görür önlem alır.
Başarı aşamalarını öğrendiğinizde hedefinize nasıl ulaşabileceğinizi de öğrenirsiniz.